Okres jesienno-zimowy to czas, kiedy każdemu z nas zaczyna brakować energii. Coraz mniej słońca, deszczowe i ponure popołudnia oraz ciemne poranki sprawiają, że duża część ludzi odczuwa większe zmęczenie i senność. Pogoda za oknem niekorzystnie wpływa na nasz nastrój i sprawia, że jesteśmy rozdrażnieni, przygnębieni i pozbawieni energii. Niekiedy jednak jesienna chandra zdecydowanie za bardzo wpływa na nasze życie i utrudnia codzienne funkcjonowanie. Warto wówczas upewnić się, że nie przerodziła się ona w sezonową depresję. Czym jest depresja sezonowa i jak można sobie z nią poradzić?
Spis treści
Czym jest depresja sezonowa?
Depresja sezonowa określana jest inaczej jako sezonowe zaburzenie afektywne (ang. Seasonal Affective Disorder – SAD). Jest to zaburzenie depresyjne, które pojawia się w okresie jesienno-zimowym, a następnie ustępuje wiosną lub latem. Objawy występujące w czasie sezonowej depresji są na tyle silne, że zakłócają lub umożliwiają normalne funkcjonowanie człowieka i są dla niego bardzo uciążliwe. Objawy występują codziennie oraz trwają przez okres co najmniej dwóch tygodni. Powtarzają się one cyklicznie przez minimum dwa lata.
Występowanie depresji sezonowej jest bardzo ściśle związane ze zmianami meteorologicznymi. Krótsze dni to zmiany w natężeniu i długości obecności światła dziennego. Zmiany te natomiast powodują zaburzenia „zegara biologicznego”. Brak światła słonecznego wpływa negatywnie na podwzgórze mózgowe, które odpowiedzialne jest za nasz nastrój. Mniejsza ilość światła powoduje również zwiększone wydzielanie melatoniny i zmniejszone wydzielanie serotoniny oraz dopaminy. Melatonina powoduje spowolnienie i zmniejsza energię, natomiast serotonina i dopamina są hormonami poprawiającymi nastrój i aktywującymi organizm.
Objawy depresji sezonowej
Dolegliwości oraz objawy, które pojawiają się podczas depresji sezonowej, zazwyczaj bardzo przypominają te, które występują u pacjentów chorujących na depresję. Są to przede wszystkim objawy związane z nastrojem i kondycją psychiczną. Wśród najpopularniejszych symptomów choroby afektywnej zalicza się:
- utrata energii,
- obniżenie nastroju,
- zaburzenia związane ze snem,
- zaburzenia związane z apetytem,
- nieuzasadnione poczucie niepokoju,
- nieuzasadnione poczucie winy,
- obniżone poczucie własnej wartości,
- brak odczuwania szczęścia z rzeczy, które wcześniej przynosiły radość,
- problemy z koncentracją,
- utrata zainteresowań,
- apatia,
- wybuchy skrajnych emocji (np. płaczu),
- w skrajnych przypadkach u pacjentów z depresją sezonową mogą występować myśli samobójcze.
Rozpoznanie i diagnostyka depresji sezonowej
Rozpoznanie depresji sezonowej nie jest proste i może to zrobić wyłącznie specjalista. Dlatego właśnie pacjent, u którego występują wymienione wyżej objawy, powinien udać się na konsultację do lekarza psychiatry. Sezonowe zaburzenie afektywne można rozpoznać w trakcie badania psychiatrycznego, na podstawie charakterystycznych objawów oraz tego, że pojawiają się one u cyklicznie, o określonych porach roku. Podczas badania u specjalisty możliwe jest potwierdzenie choroby oraz wykluczenie innych możliwych przyczyn występowania podobnych objawów.
Sposoby leczenia depresji sezonowej
Depresja sezonowa różni się od innych rodzajów depresji przede wszystkim cyklicznością występowania objawów. W przypadku zaburzeń afektywnych stosuje się więc również inne rodzaje leczenia.
Często stosowaną metodą leczenia depresji sezonowej jest fototerapia. Polega ona na wykorzystaniu specjalnych urządzeń, przed którymi chory powinien siedzieć przez kilkadziesiąt minut dziennie. Jest to niezwykle interesująca metoda leczenia. Jej zdecydowaną zaletą jest brak skutków ubocznych oraz przede wszystkim skuteczność w eliminacji objawów depresji sezonowej.
Innymi, bardziej powszechnymi metodami leczenia są leczenie farmakologiczne oraz psychoterapia. Bardzo często stosowane są one równocześnie. Leczenie farmakologiczne polega na stosowaniu odpowiednio dobranych leków przeciwdepresyjnych. Są to na przykład inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny lub bupropion. Dostępne dziś leki nie uzależniają, więc spokojnie można stosować je przez dłuższy okres czasu.
Natomiast terapia to również jedna ze skutecznych metod walki z depresją sezonową. Może ona pomóc zaakceptować chorobę i nauczyć radzenia sobie z jej objawami. Najskuteczniejszą metodą psychoterapii jest terapia w nurcie poznawczo-behawioralnym, gdzie pacjent może nauczyć się jak radzić sobie w trudnych sytuacjach. Takie sesje odbywają się najczęściej 2 razy w tygodniu w formie spotkań grupowych lub indywidualnych. Terapia ma na celu zastąpienie negatywnych myśli związanych z sezonem depresyjnym tymi pozytywnymi oraz uczy pacjentów planowania przyjemnych i interesujących zadań.
Jak radzić sobie z depresją sezonową?
Zastosowane formy leczenia mogą znacznie złagodzić objawy choroby. Niekiedy jednak bardzo ważne jest, aby nauczyć się samemu rodzić sobie z niekorzystnym samopoczuciem. Można to zrobić, zmieniając swój aktualny sposób myślenia i tryb życia oraz wprowadzić kilka dobrych nawyków.
W przypadku walki z depresją sezonową bardzo ważną rolę gra prawidłowe odżywianie, regularny sen i regularna aktywność fizyczna. Te czynniki wpływają na umiejętność zachowania zdrowia psychicznego. Równie istotne jest dbanie o pozytywny sposób myślenia oraz unikanie błędnych przekonań o sobie i swoim życiu. O kwestie te można bez problemu zadbać samodzielnie, jednak zwłaszcza w przypadku rozwoju pozytywnych myśli można skorzystać z pomocy psychologa.
Dieta podczas choroby powinna być zdrowa oraz bogata w niezbędne witaminy i minerały, szczególnie w magnez i witaminy z grupy B, które wspomagają prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Natomiast o swoje samopoczucie oraz o dobrą kondycję fizyczną można zatroszczyć się poprzez ćwiczenia fizyczne, medytację, aromaterapię oraz unikanie ciemnych pomieszczeń. Nie należy też zapominać o braniu czynnego udziału w kontaktach społecznych i dbaniu o relacje z innymi.
Niestety depresja sezonowa jest typem zaburzeń depresyjnych nawracających, które charakteryzują się zatem przewlekłym, nawrotowym przebiegiem. Dlatego całkowite wyleczenie zdarza się niezwykle rzadko. Nie mniej jednak dobrze dobrana terapia oraz dbałość o aktywny tryb życia pozwalają zazwyczaj osiągnąć satysfakcjonujący poziom codziennego funkcjonowania. Dlatego też nie należy bagatelizować występujących objawów i w razie potrzeby skorzystać z wizyty u specjalisty w celu potwierdzenia lub wykluczenia schorzenia.
